ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ

ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ ΣΤΑ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΑ

Από την 4η έως την 19η Αυγούστου 2012 στα Αντικύθηρα διενεργείται αρχαιολογική ανασκαφή στη θέση «Κάστρο» στην οποία διατηρείται μια ολόκληρη αρχαία τειχισμένη πόλη που «έζησε» από τα τέλη του 4ου αι. π.Χ. έως τον 1ο αι. π.Χ. Τα τείχη σώζονται σε όλο τους το μήκος και σε ορισμένα σημεία έως και σε ύψος 9 μέτρων. Το νησί, όπως γνωρίζουμε από επιγραφικές μαρτυρίες συμμετείχε σε πειρατικές δραστηριότητες κατά τη διάρκεια της Ελληνιστικής Εποχής και καταστράφηκε κατά τη διάρκεια της ρωμαϊκής εκστρατείας που κατέπνιξε την «Κρητική Επανάσταση» το 69-67 π.Χ. με το πρόσχημα της «εκστρατείας κατά της πειρατείας»!

Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ HUXLEY ΣΤΑ ΚΥΘΗΡΑ ΜΕΤΑ ΑΠΟ 45 ΧΡΟΝΙΑ 

Όλοι σχεδόν οι ξένοι περιηγητές των Κυθήρων ασχολήθηκαν επί μακράν με την αρχαιολογία του νησιού, υφαίνοντας υποθέσεις σχετικά με την τοποθεσία της αρχαίας Σκάνδειας και του περίφημου ναού της Αφροδίτης. Εντούτοις, έπρεπε να φθάσει η δεκαετία 1960 προτού τα Κύθηρα ζήσουν την πρώτη τους επιστημονική ανασκαφή. 

Πρόκειται για τη γνωστή ανασκαφή στην Παλαιόπολη που διενεργήθηκε την περίοδο 1963-1965 από τη Βρετανική Αρχαιολογική Σχολή υπό τη διεύθυνση των καθηγητών George Leonard Huxley και John Nicolas Coldstream. Η ανασκαφή και η εντυπωσιακά τεκμηριωμένη δημοσίευση είχαν δύο σημαντικές για το νησί συνέπειες: αφενός επιβεβαίωσαν οριστικά την τοποθεσία της αρχαίας Σκάνδειας και, τουλάχιστον κατά προσέγγισιν, του ναού της Αφροδίτης, και αφετέρου έγιναν έναυσμα για την πλούσια αρχαιολογική δραστηριότητα των επόμενων δεκαετιών, μεταξύ των οποίων οι έρευνες τoυ Πετρόχειλου, του Σακελαράκη και του Τσαραβόπουλου.

Στις αρχές Ιουνίου, για πρώτη φορά ύστερα από σχεδόν μισό αιώνα, ο καθηγητής Χάξλεϋ επισκέφθηκε ξανά τα Κύθηρα,  συνοδευόμενος όπως και τότε από τη σύζυγό του. Η επίσκεψη αυτή, ευτυχής έμπνευση της Ευανθίας Πρωτοψάλτη, διοργανώθηκε χάρη στην πρωτοβουλία πολλών ατόμων και πολιτιστικών φορέων του νησιού, μεταξύ των οποίων οφείλουμε να ξεχωρίσουμε τον πρόεδρο του Κυθηραϊκού Συνδέσμου Μανώλη Χάρο και την Ελένη Τζωρτζοπούλου, του Συλλόγου Φίλων Μουσείων Κυθήρων και Αντικυθήρων.

Το βράδυ της Τρίτης 5 Ιουνίου, στη μεστή αίθουσα του Κυθηραϊκού Συνδέσμου, ο καθηγητής Χάξλεϋ μίλησε επί σχεδόν μία ώρα στα ελληνικά. Η ομιλία του δεν είχε επιστημονική χροιά· απεναντίας, περιέγραψε τα Κύθηρα μιας άλλης εποχής, μίλησε για τους ανθρώπους με τους οποίους έζησε και εργάσθηκε, θυμήθηκε ανθρώπινα γεγονότα και περιστάσεις. Και ήταν προφανές πως το ακροατήριο, ένα μέρος τουλάχιστον του οποίου θα περίμενε να ακούσει μια μάλλον στεγνή διάλεξη, παρακολούθησε καθ’ όλη τη διάρκεια με ενδιαφέρον αλλά και με συγκίνηση τα λόγια του διακεκριμένου φιλέλληνα.

Πέρα από τη νοσταλγία που συνοδεύει κάθε αναπόληση του παρελθόντος, η ομιλία του καθηγητή Χάξλεϋ υπήρξε συγκινητική για την απλότητα και την αμεσότητά με την οποία μετέφερε την αγάπη του για το νησί και για τους φίλους και συνεργάτες της μακρινής πια εκείνης εποχής. Μετέδωσε όμως κάτι ακόμα ποιό πολύτιμο στα δύσκολα χρόνια που ζούμε: την υπενθύμιση πως κάποιοι άνθρωποι προσφέρουν, ανιδιοτελώς και αφιλοκερδώς, έργο υψίστης κοινωνικής αξίας. Όπως σημείωσε ο Δημήτρης Κουτραφούρης στην όμορφη τιμητική έκδοση που δημοσιεύθηκε για να συνοδεύσει την επίσκεψη, «Απ’ όλα όσα άκουσα και έμαθα για την αποστολή του Χάξλεϋ, ένα  πράγμα τριβελίζει επίμονα στο μυαλό μου. [...] Αγόρασε ένα χωράφι, έφερε στο φως το αρχαία και επέστρεψε το χωράφι στους φυσικούς του διαχειριστές, [την Εγχώριο Περιουσία]. Αυτός ο άνθρωπος επιστρέφει στα Κύθηρα. Χωρίς ιδιο-κτησία. Διότι περιουσία του εδώ είναι ό,τι προσέφερε σε μια στιγμή και για πάντα σε όλους μας».

Γιάννης Σταθάτος